Dadaizm, Surrealizm

„Dada nie znaczy nic, czyli znaczy wszystko”, czyli rewolucja dadaistów w sztuce

 Wyjaśnienie terminu

Istnieje kilka wersji genezy terminu dadaizm.
Jedna z nich, najpowszechniejsza głosi, że został wymyślony, a raczej wybrany przez rumuńskiego poetę Tristana Tzarę, który wskazał przypadkowe słowo w Słowniku – a było to słowo „dada"

Ustalenie prawdziwych okoliczności wymyślenia dziwacznej nazwy ruchu artystyczno-literackiego wydaje się więc niemożliwe

Czas trwania

Dadaizm rozwinął się w XX wieku, w latach 1915-1921, a zanikł w 1924.

Zasięg oddziaływania

Dadaizm narodził się w Zurychu w Szwajcarii, skąd rozprzestrzenił się na inne państwa Europy Zachodniej (Francja, Niemcy) oraz na Stany Zjednoczone. W Polsce prawie nie występował. Prócz kilku nawiązań do poetyki dadaizmu w utworach Aleksandra Wata i Juliana Tuwima, nie widać śladów awangardowego kierunku. Julian Przyboś ostrymi słowami wypowiedział się na temat twórczości swoich europejskich kolegów:


Założenia

Głównymi hasłami dadaizmu są:
- dowolność wyrazu,
- sprzeciwienie się tradycyjnym kanonom piękna,
- zrównanie statusu społecznego wszystkich ludzi w myśl słów Wszyscy są prezesami!
- zafascynowanie prymitywizmem, witalnością, spontanicznością,
- nonsens, bezsens i alogiczność w technice tworzenia „dzieła”

Włóżcie słowa do kapelusza, wyciągnijcie na chybił trafił, otrzymacie poemat dada

- chaos,
- szokowanie (dadaiści, prócz ostentacyjnego przesiadywania w kawiarniach i klubach, komponowania muzyki hałasu, szokowali także poprzez tworzenie dzieł sztuki z przedmiotów codziennego użytku. Sławę zdobył na przykład obraz Marcela Duchampa: reprodukcja Giocondy Leonarda da Vinci, której Francuz dorysował wąsy i hiszpańską bródkę

Duchamp Marcel, (Mona Lisa z wąsami), 1919

Ruch miał ogromny wpływ na inne formacje. Zainspirował wielu twórców. Jego ślady odnajdziemy między innymi w surrealizmie (powstanie surrealizmu wiązano z zanikiem dadaizmu), sztuce pop artu i konceptualizmu, w polskiej neoawangardzie lat 70. i 80. (na przykład u Andrzeja Partuma).

Techniki tworzenia

Dadaistyczni artyści w malarstwie czy rzeźbie realizowali się w technice kolażu (przejętej od kubistów), czyli tworzeniu jednego dzieła poprzez łączenie różnych elementów i materiałów: papieru, szkła, fotografii. Swoje niepokoje, frustracje czy postawy ukazywali także poprzez tzw. readymade, czyli przedmioty codziennego użytku, które status „dzieła sztuki” zyskiwały po drobnej „obróbce” przez artystę, polegającej czasem tylko na wystawieniu w galerii (jak na przykład słynny pisuar Duchampa).

Marcel Duchamp, Fontanna | 1917, Tate Modern, Londyn

Dadaiści rozpowszechnili także technikę fotomontażu, czyli tworzenia obrazów fotograficznych poprzez nałożenie na siebie dwóch lub więcej fragmentów fotografii, oraz frotażu (papierowa kopia powierzchni jakiegoś przedmiotu, uzyskana dzięki przyciśnięciu papieru do przedmiotu i pocieranie np. grafitem).

Geneza dadaizmu

5 lutego 1916 roku Hugo Ball i Emmy Hennings, wraz z uciekinierami z Rumunii: Marcelem Janco, Tristanem Tzarą, George’em Janco i Arthurem Segalem otworzyli literacko-artystyczny klub Cabaret Voltaire w Zurychu. Tak narodził się dadaizm, uważany za odpowiedź na absurdalność wojny i reakcję na niedorzeczność nacjonalistycznych haseł, jakie zdominowały Europę Zachodnią pod koniec I wojny światowej.

Wybrani przedstawiciele dadaizmu.

Twórcy dadaizmu: Tristan Tzara, Marcel Duchamp.

Hans Arp  francuski malarz i rzeźbiarz  pochodzenia niemieckiego. =tworzył abstrakcyjne rzeźby o zaokrąglonych kształtach i wygładzonych powierzchniach. Przyczynił się do powstania dadaizmu. 

Marcel Duchamp, francuski malarz, rzeźbiarz, twórca filmowy i szachista, kojarzony z nurtami kubizmu, dady i sztuki konceptualnej.

Tristan Tzara, – francuski poeta i eseista inicjator dadaizmu , w późniejszym okresie – surrealista.

Man Ray – amerykański fotografik i reżyser. Jego twórczość zaliczana jest do dadaizmu i surrealizmu.

W sztuce:
kanciaste figury, koła, maski, kolaże, brak reguł, przepisów określających metody twórcze, wykorzystanie przeróżnych materiałów plastycznych (strzępy papieru, klej, gips, płótno) i przedmiotów (zegarki, kamienie, bilety tramwajowe, śrubki), (koło od roweru zamontowane na taborecie, suszarka do butelek, szufelka do węgla

Cel sztuki dadaistycznej:
prowokować, wyszydzać, prześmiewać, sprzeciwiać się przeciw wojnie i przemocy 

Man Ray, Podarunek | 1921, Tate Modern, Londyn

Hans Arp, Shirt front and fork, 1922

 

Opis

Arp (Jean) Hans, Kolorowe drzewo, 1917 

Polecam Filmy

Przemysław Głowacki 'Dadaizm i Marcel Duchamp'

Sprawdź swoją wiedzę na temat Dadaizmu wykonując

\Dadaizm Quiz

Surrealizm

Surrealizm (zwany także nadrealizmem) – kierunek w sztuce powstały w 1924 roku (do roku 1935) we Francji, początkowo występujący wyłącznie w literaturze, później w sztukach plastycznych, filmie i teatrze.

W malarstwie założeniem surrealizmu było „wyrażanie wizualne percepcji wewnętrznej”. Artyści starali się wykreować obrazy burzące logiczny porządek rzeczywistości. Często były to wizje groteskowe, z pogranicza jawy, snu, fantazji, halucynacji, a odsunięte od racjonalizmu.

Mistrz surrealizmu w malarstwie – Salvador Dalí. Geopolityczne dziecko obserwujące narodziny nowego człowieka.